- Op donderdag 6 mei gaan de Schotten naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen.
- De Schotse Nationalistische Partij (SNP) van premier Nicola Sturgeon stuurt aan op een nieuw referendum over onafhankelijkheid.
- De Britse premier Boris Johnson geeft daar waarschijnlijk geen toestemming voor. Dan rest voor de Schotten een moeizaam lobbytraject.
De Schotse parlementsverkiezingen, die op donderdag 6 mei gehouden worden, zouden weleens het einde kunnen betekenen van het Verenigd Koninkrijk zoals wij dat nu kennen.
De Scottish National Party (SNP) heeft beloofd flink druk te zetten op de regering in Londen om een tweede onafhankelijkheidsreferendum te kunnen organiseren, als de partij een meerderheid in het parlement weet te behalen.
En dat lijkt te gaan lukken. De SNP voert met een dikke 50 procent van de stemmen de peilingen aan.
Sinds het Brexit-referendum, waarbij een Schotse meerderheid van 62 procent tegen het vertrek uit de EU stemde, is de roep om afscheiding van het Verenig Koninkrijk groot. In oktober vorig jaar bereikte de steun voor een onafhankelijk Schotland zelfs een recordhoogte van 58 procent.
Nu schommelt de steun voor afscheiding rond de 50 procent.
Verkiezingswinst voor de SNP betekent nog lang geen onafhankelijkheid
Maar een verkiezingswinst van SNP is nog geen garantie voor een tweede referendum. Er moet namelijk eerst toestemming komen vanuit het Britse parlement en premier Boris Johnson heeft al meerdere malen gezegd dit niet te zullen verlenen.
Toch kan de uitslag van de verkiezingen op 6 mei Johnson wel verder onder druk zetten zijn standpunt aan te passen. Als de peilingen kloppen en de SNP echt een meerderheid weet te behalen zonder coalitiepartner, dan wordt het voor Johnson een stuk lastiger de partij en haar leider, Nicola Sturgeon, met lege handen naar huis te sturen.
Voor het eerste Schotse onafhankelijkheidsreferendum, dat in 2014 gehouden werd, kreeg de SNP toestemming van de toenmalig Britse premier David Cameron, nadat het voor de eerste – en enige – keer een meerderheid had behaald in het Schotse parlement, tijdens de verkiezingen van 2011.
De Schotten stemden uiteindelijk met 55 tegen 45 procent om in het VK te blijven.
Als Johnson niet zo toeschietelijk is als zijn voorganger, zal Sturgeon voor een flinke uitdaging komen te staan om de belofte van haar partij waar te kunnen maken. Zonder Britse steun blijven maar weinig alternatieve routes naar een Schotse onafhankelijkheid over.
'Een politieke loopgravenoorlog'
"Een afwijzing van Johnson zal leiden tot een politieke loopgravenoorlog tussen de Schotse en Britse regering over wie de macht heeft om een referendum uit te schrijven", zegt James Mitchell, hoogleraar politiek aan de Universiteit van Edinburgh tegen persbureau Reuters.
Volgens Mitchell zal de onafhankelijkheidsbeweging in protest gaan tegen het besluit en middels protesten en politieke stunts aandacht vragen voor het onrecht dat Schotland wordt aangedaan als het niet over z'n eigen toekomst kan beslissen.
"De Britse regering neemt een groot risico met het afwijzen van het referendum, omdat dit de steun voor Schotse onafhankelijkheid zal doen toenemen", zegt Mitchell.
Sturgeon zelf lijkt al rekening te houden met een 'nee' vanuit London. Ze heeft gezegd dat als de SNP een meerderheid behaalt en de pandemie in rustiger vaarwater is gekomen, ze wetgeving zal doorvoeren om in 2023 een nieuw referendum te houden. Ze daagt daar mee de Britse regering uit haar beslissing en de huidige beperkende wetgeving voor de rechter aan te vechten.
Johnson beroept zich namelijk op een speciale wet, de Schotlandwet uit 1998, waarin staat dat "de Unie van de koninkrijken Schotland en Engeland een aangelegenheid is die is voorbehouden aan het Britse parlement".
Deze wet is nog nooit door een rechter getoetst. Daarom is niemand er zeker van of Johnson Schotland wel echt het houden van een referendum kan verbieden. Als de SNP de zaak verliest, is de kans op een nieuwe volksstemming de komende jaren zeker verkeken.
Het Europese Unie-probleem
Waarom gooit Sturgeon dan niet gewoon haar kont tegen de krib en organiseert ze een referendum zonder toestemming van Westminster? Dat levert haar waarschijnlijk een hoop extra problemen op.
Een van de belangrijkste redenen dat de steun voor een onafhankelijk Schotland zo hoog is, betreft het feit dat de Schotten graag in de Europese Unie waren gebleven.
Als Sturgeon besluit een 'illegaal referendum' te organiseren en vervolgens Schotland onafhankelijk verklaard, smaakt dat voor te veel Europese politici en leiders als de situatie in Spanje in 2017, toen Catalonië zich onafhankelijk verklaarde na een referendum dat volgens de Spaanse regering illegaal was.
Sturgeon zou met zo'n zet haar kansen om Schotland terug te krijgen in de EU kunnen verspelen. Het lijkt onwaarschijnlijk dat ze dit pad kiest.
De SNP-voorvrouw wil zelf überhaupt nog niet ingaan op de lastige weg die ze heeft af te leggen. "Ik geloof al mijn hele leven in de onafhankelijkheid van ons land en ik wil dat Schotland onafhankelijk wordt, maar eerst moeten we het land door de coronacrisis loodsen."
